Tiểu đường là một căn bệnh mãn tính phổ biến, ảnh hưởng nghiêm trọng đến quá trình trao đổi chất trong cơ thể. Căn bệnh xảy ra khi cơ thể không thể sản xuất hoặc không sử dụng được hormone insulin, một hormone cần thiết để chuyển hóa glucose (đường) từ máu vào tế bào. Tình trạng này dẫn đến tăng nồng độ glucose trong máu, gây nên những biến chứng nghiêm trọng nếu để lâu dài.

Bệnh tiểu đường là gì?

Tiểu đường hay còn gọi là bệnh đái tháo đường, là một loại bệnh tuyến tụy do rối loạn chuyển hóa đường và các carbohydrate khác. Đây là căn bệnh có tốc độ gia tăng cao trên toàn thế giới và đã trở thành một vấn đề y tế nghiêm trọng. Năm 2019, theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), khoảng 463 triệu người trên thế giới mắc bệnh này, và con số này dự kiến sẽ tăng lên 700 triệu vào năm 2045.

Theo khảo sát của Ban Chỉ đạo Trung ương về đái tháo đường, tính đến năm 2021, Việt Nam có khoảng 3,5 triệu người mắc bệnh, chiếm 7,3% dân số. Nếu không có biện pháp phòng ngừa và điều trị hiệu quả, số người mắc bệnh có thể lên đến 5,3 triệu vào năm 2030. Vì vậy, việc hiểu rõ về căn bệnh này là cực kỳ quan trọng để có thể phòng ngừa và điều trị kịp thời, tránh những biến chứng nguy hiểm.

Nguyên nhân gây bệnh tiểu đường

Có hai nguyên nhân chính gây bệnh, bao gồm:

Tiểu đường tuýp 1

Tiểu đường tuýp 1 là loại tiểu đường di truyền, xảy ra khi hệ thống miễn dịch của cơ thể tấn công và phá hủy các tế bào beta trong tuyến tụy. Các tế bào beta là nơi sản xuất hormone insulin. Khi các tế bào này bị phá hủy, cơ thể sẽ giảm hoặc ngừng sản xuất insulin, dẫn đến tăng nồng độ glucose trong máu.

Những yếu tố có thể làm cho cơ thể phản ứng và tấn công tế bào beta gồm: di truyền, virus, môi trường, thuốc lá, tiêm phòng… Tuy nhiên, chúng ta vẫn chưa hiểu rõ tại sao cơ thể lại phản ứng như vậy, và không có cách nào để ngăn ngừa hoặc chữa trị tiểu đường tuýp 1.

Tiểu đường tuýp 2

Đây là loại tiểu đường phổ biến nhất, chiếm khoảng 90% trường hợp mắc bệnh. Tiểu đường tuýp 2 thường liên quan đến lối sống không lành mạnh như chế độ ăn uống thiếu lành mạnh, thừa cân hoặc béo phì, lười vận động. Ở loại tiểu đường này, tuyến tụy vẫn có thể sản xuất insulin, nhưng cơ thể không sử dụng được insulin hiệu quả, khiến glucose tích tụ trong máu.

Ngoài ra, những yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc tiểu đường tuýp 2 gồm: tuổi tác, di truyền, chê độ ăn uống không lành mạnh, bệnh tiền đái tháo đường, bệnh tim mạch, tăng huyết áp…

Các loại tiểu đường thường gặp

• Tiểu đường thai kỳ: Xảy ra ở phụ nữ mang thai, thường phát triển trong tam cá nguyệt thứ hai hoặc thứ ba. Tình trạng này thường biến mất sau khi sinh con, nhưng phụ nữ mắc tiểu đường thai kỳ có nguy cơ mắc tiểu đường tuýp 2 về sau.
• Tiểu đường do steroid: Có thể xảy ra khi sử dụng các loại thuốc corticosteroid để điều trị các bệnh lý khác như hen suyễn, viêm khớp, viêm da…
• Tiểu đường đơn giản cơ bản: Có liên quan đến bệnh tự miễn, khuyết tật cơ bản, tuyến giáp, tuyến giáp…
• Tiểu đường do bệnh lý tuyến tụy: Gây bởi các bệnh lý như ung thư tuyến tụy, viêm tuyến tụy hoặc phục hồi tuyến tụy.
• Tiểu đường do dùng thuốc: Gây ra bởi những loại thuốc, đặc biệt là thuốc điều trị cao huyết áp hoặc viêm khớp.
• Tiểu đường do bệnh lý tuyến giáp: Là kết quả của bệnh lý tuyến giáp, như bệnh Basedow hoặc bệnh Hashimoto.

Triệu chứng của tiểu đường

Triệu chứng của bệnh thường không rõ ràng và có thể bị nhầm lẫn với những bệnh khác. Những triệu chứng chính bao gồm:

• Đái tháo đường: Là triệu chứng chính của bệnh, do lượng đường trong máu tăng cao khiến thận lọc không kịp và phải đẩy nhiều nước qua niệu quản, gây ra tình trạng đái tháo đường.
• Khát nước: Do thận phải đẩy nước nhiều hơn thông thường, cơ thể sẽ bị mất nước và gây cảm giác khát nước liên tục.
• Đói nghèo: Mặc dù cơ thể có đường nhiều, nhưng do insulin không hoạt động hiệu quả, glucose không thể vào được tế bào để cung cấp năng lượng cho cơ thể, dẫn đến cảm giác đói liên tục.
• Mệt mỏi: Thiếu năng lượng do cơ thể không thể sử dụng glucose, người bệnh tiểu đường thường cảm thấy mệt mỏi và yếu.
• Các triệu chứng thường gặp khác: Ra mồ hôi, mất khả năng tập trung, tăng cân, khó phục hồi sau khi bị thương hay bị nhiễm khuẩn, mất thị lực, tổn thương dây thần kinh…

Biến chứng nguy hiểm của tiểu đường

Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh có thể gây ra rất nhiều biến chứng nguy hiểm và gây hậu quả kéo dài lâu dài cho sức khỏe, bao gồm:

• Đột quỵ và tai biến mạch máu não: Tăng huyết áp và mất cân bằng đường huyết có thể dẫn đến các vấn đề về mạch máu và tăng nguy cơ đột quỵ và tai biến mạch máu não.
• Bệnh tim mạch: Tiểu đường có thể gây ra các rối loạn về tim mạch như nhồi máu cơ tim, tim bị suy, đau tim…
• Thoái hóa thần kinh: Do cường độ đường trong máu cao, các tuyến thần kinh có thể bị tổn thương, dẫn đến các biến chứng như đau nửa đầu, đau tay, đau chân…
• Thoái hóa thị lực: Tiểu đường có thể gây ra các vấn đề về mắt như thoái hóa võng mạc, đục thủy tinh thể, thậm chí có thể làm mù hoặc phải cắt bỏ mắt.
• Hư hại các tuyến nội tiết: Tiểu đường có thể gây rối loạn các tuyến nội tiết khác như tuyến giáp, tuyến thượng thận, tuyến vú…
• Nhiễm trùng: Các tuyến nội tiết bị hư hại có thể dẫn đến sự suy giảm miễn dịch, làm cho cơ thể dễ bị nhiễm trùng.

Phương pháp điều trị tiểu đường

Hiện nay, chưa có cách chữa khỏi đái tháo đường, tuy nhiên bệnh có thể được kiểm soát và người bệnh có thể sống một cuộc sống bình thường nếu tuân thủ đúng chế độ điều trị.

Chế độ ăn uống lành mạnh

Chế độ ăn uống lành mạnh là yếu tố quan trọng nhất trong việc kiểm soát bệnh. Các bệnh nhân cần tăng cường ăn nhiều trái cây, rau xanh, các loại protein như thịt, cá, trứng và giảm bớt đường, tinh bột và chất béo.

Một số thực phẩm nên hạn chế hoặc tránh trong chế độ ăn uống của người bệnh tiểu đường gồm: đường, mật ong, nước ngọt, bánh kẹo, thức ăn chế biến sẵn, thức ăn nhanh… Ngoài ra, cần hạn chế tinh bột và chất béo từ thực phẩm như bánh mì, mì ống, bánh mì sandwich, khoai tây chiên, snack rong biển, kem, sữa chua…

Tập thể dục thường xuyên

Tập thể dục là một phần quan trọng trong việc kiểm soát bệnh hiệu quả. Tập thể dục có thể giúp tăng cường sức khỏe tim mạch, cải thiện sự nhạy cảm của cơ thể với insulin và giúp kiểm soát cân nặng. Người bệnh tiểu đường nên tập luyện ít nhất 30 phút mỗi ngày, 5 ngày một tuần. Các hoạt động tập thể dục nên bao gồm aerobic, đi bộ nhanh, đạp xe, bơi lội…

Điều trị bằng thuốc

Nếu chỉ chế độ ăn uống và tập thể dục không đủ để kiểm soát đường huyết, bác sĩ có thể kê đơn thuốc điều trị cho người bệnh. Có nhiều loại thuốc khác nhau được sử dụng để kiểm soát tiểu đường, bao gồm insulin, metformin, sulfonylureas, thiazolidinediones, DPP-4 inhibitors, SGLT2 inhibitors…

Theo dõi sức khỏe định kỳ

Người bệnh lý này cần theo dõi sức khỏe định kỳ bằng cách kiểm tra đường huyết, huyết áp, cholesterol, cân nặng… Điều này giúp bác sĩ theo dõi tình trạng sức khỏe của bạn và điều chỉnh phương pháp điều trị khi cần thiết.

Thay đổi lối sống

Thay đổi lối sống là yếu tố quan trọng trong việc kiểm soát tiểu đường. Việc giữ cân nặng ở mức lý tưởng, hạn chế stress, ngủ đủ giấc, tránh rượu bia và thuốc lá, cũng như duy trì một tinh thần tích cực sẽ giúp cải thiện tình trạng sức khỏe của người bệnh.

Trên đây là những thông tin cơ bản về bệnh tiểu đường, từ nguyên nhân, các loại, triệu chứng, biến chứng đến phương pháp điều trị. Để ngăn ngừa bệnh, việc duy trì một lối sống lành mạnh, ăn uống cân đối, tập thể dục đều đặn và theo dõi sức khỏe định kỳ là rất quan trọng. Nếu bạn có bất kỳ triệu chứng nào liên quan đến tiểu đường, hãy đến bác sĩ để được tư vấn và điều trị kịp thời. Hãy chăm sóc sức khỏe của mình để có một cuộc sống khỏe mạnh và hạnh phúc.